به گزارش سلامت نیوز دبیرخانه‌ی پیگیری امور جیاس باغستان به دبیری انجمن توسعه حیات شهر، در سازمان جهاد استان قزوین تشکیل شد. این نخستین پایگاه رسمی برای باغستان سنتی قزوین از بدو تاسیس سازمان عمران قزوین تا به حال است.
به گفته شکوه کرمانشاهانی دبیر پیگیری امور جیاس باغستان سنتی قزوین تاسیس دبیرخانه با تلاش انجمن توسعه حیات شهر و حمایت حسین عطایی رییس سازمان جهادکشاورزی قزوین، پس از یک سال از تاریخ ثبت باغستان سنتی در فهرست نظام‌های میراثی کشاورزی مهم جهانی، اتفاق افتاد. لازم به ذکر است آذرماه گذشته، سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی و دفتر ICCROM ( International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of
Cultural Property) به طور مشترک برنامه‌ی پایش سایت‌های جیاس جهان را آغاز کرده‌اند و باغستان سنتی قزوین، به عنوان نخستین پایلوت انتخاب شده است.»
مدیرعامل انجمن توسعه حیات شهر قزوین گفت:« این دبیرخانه می‌تواند نقطه اتصالی میان باغستان و سازمان‌های بین‌المللی نظیر فائو و یونسکو ایجاد کند. آبان‌ماه گذشته، در نخستین سالگرد ثبت باغستان سنتی قزوین در فهرست جیاس، سازمان حفاظت از میراث‌های فرهنگی و سازمان خواروبار جهانی بطور مشترک طرح پایش سایت‌های جیاس را آغاز کردند. باغستان سنتی قزوین به عنوان اولین پایلوت مورد توجه قرار گرفت.»
او افزود:« با تشکیل این دبیرخانه، باغستان سنتی قزوین و موضوع سایت جیاس آن، صاحب مرکزی مشخص شده‌اند تا فعالیت‌ها در آن به شکلی مدون و سیستماتیک انجام شود. همچنین، این دبیرخانه باعث شده تا باغستان سنتی جایگاه معینی در ساختار سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین پیدا کند. همچنین حمایت سازمان جهاد کشاورزی بسیار اهمیت دارد و باغستان سنتی قزوین اولین دبیرخانه تشکیل‌شده در ایران برای یک سایت جیاس است که با حمایت ریاست سازمان جهادکشاورزی افتتاح شده است.
"انجمن توسعه حیات شهر" با همراهی "دفتر توسعه پایدار سازمان جهادکشاورزی استان قزوین"، در یک گفت وگو به سوالات نماینده این دو سازمان، که همزمان مسئول دفتر ایکوموس سازمان ملل متحد هم هست، پاسخ دادند. در این مصاحبه، دکتر شکوه کرمانشاهانی به عنوان نماینده انجمن توسعه حیات شهر خواستار حمایت سازمان جهانی فائو از سایت‌های جیاس و به ویژه برندینگ و صادرات محصولات شد.
"جیاس" یا ثبت نظام های میراث کشاورزی مهم جهانی با هدف نگهبانی پویا و پایدار از این نظام‌ها، حفظ و حراست از فرهنگ، سبک زندگی، آداب و رسوم و زبان‌های بومی و محلی در سال ۲۰۰۵ از سوی "سازمان خواربار وکشاورزی ملل متحد (فائو)" شکل گرفت.
هدف از این ابتکار عمل، شناسایی، ثبت، حمایت پویا و حفاظت از نظام‌های کشاورزی در جهان بوده که در طول زمان به رغم تغییرات اقلیمی، شرایط اقتصادی و سایر شرایط برون زا، پایدار ماندند و تاب‌آوری داشته و نسل به نسل منتقل شده‌اند.
بر اساس مطالعات انجام شده، محصولاتی که نشان یا لوگوی جیاس را داشته باشند در بازارهای جهانی تا ۵ برابر قیمت به فروش می‌رسند. از سوی دیگر کاهش هزینه‌های کشاورزان و توسعه "گردشگری پایدار" با نگاه حفظ محیط زیست نیز یکی از مزیت‌های این ثبت است. "باغستان سنتی قزوین" یکی از کاندیداهای ثبت در جیاس فائو است که مراحل انتهایی آن در حال انجام است و پروپوزال تهیه شده در دو مرحله مورد داوری گروه علمی فائو برای جیاس قرار گرفته و مورد پذیرش واقع شده است و در صورت نهایی شدن باغستان و کشاورزان می توانند از مزایای بسیاری برخوردار شوند.
تاکنون ۷۴ نظام میراث کشاورزی جهانی در ۲۴ کشور ثبت شده که 3 مورد آن مربوط به ایران است. بر اساس مطالعات انجام شده، محصولاتی که نشان یا لوگوی جیاس را داشته باشند در بازارهای جهانی تا ۵ برابر قیمت به فروش می‌رسند.
تفاوتی که ثبت در "فهرست جهانی جیاس" با ثبت در "میراث فرهنگی" دارد این است که گرچه در هر دو مورد، هدف از ثبت، حفاظت از آن چیزی است که واجد ارزش تشخیص داده شده است؛ اما در جیاس، اصل بر حفظ و ادامه حیات نظام تولید است و از طریق حفظ نظام تولید و کمک به رفع چالش‌های آن، معیشت و اقتصاد باغ داران و کشاورزان و خدمات اکوسیستمی و ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی باغستان، حفظ می‌شود.
نظام میراثی کشاورزی باغستان سنتی قزوین، پنجمین نظام میراثی کشاورزی مهم جهانی (جیاس) ایران است که پس از نظام میراثی کشاورزی مبتنی بر قنات در کاشان، زراعت سنتی زعفران مبتنی بر قنات قصبه گناباد، تولید انگور و فرآورده در دره جوزان ملایر و باغ‌های سنتی انجیر دیم استهبان، در فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) ثبت می‌شود.
آسیب توسعه ناپایدار شهری به باغستان
پیش از ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین در جیاس، در حدود 3 هزار هکتار از آن، زیر تیغ لودرها و سیاست های نادرست توسعه از جمله راهسازی و ریل راه آهن و در یک کلام گسترش ناپایدار شهر رفت.
از دهه 30 که برای ساخت ریل های راه آهن در میان درختان هزارساله باغستان ساخته شد تا دهه 40 که احداث دانشگاه و کارخانه شیشه را بدون لحاظ "حفظ باغستان" کلید زده شد و در دهه 60 که خط لوله گاز را از قلب باغستان گذرانده شد رخداد خسارت بار نابودی باغستان کلید خورد. پس از آن، کمربندی "نسیم شمال" که پیشتر معبر باغ داران بود آسفالت شد.
سرعت توسعه ناپایدار شهری در دهه اخیر به قدری بود که کمر باغستان شکسته شد. ساخت مراکز خرید و مجتمع های تجاری و اداری به قیمت قلع وقمع درختان پسته و حتی درخت هزار ساله، تنها بخشی از فاجعه ای بود که رقم خورد. حتی رودخانه های فصلی قزوین که شریان حیاتی شهر را در دست داشتند از این فاجعه جان به در نبردند؛ تا آنجا که بخشی از رودخانه فصلی "ارنجک" (باراجین) که تأمین کننده حقابه 900 هکتار از باغ‌های باغستان سنتی را خشک کردند تا جاده بسازند و پل های قدس، امام علی و امام رضا، میدان خلیج فارس و کمربند شرق از دل باغستان سر برآورد.
آسیب ها تا آنجا ادامه داشت که صدای مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری را هم درآورد. این مرکز در سال 99 در گزارشی، عامل اصلی تخریب باغستان را اقتصاد سیاسی زمین شهری دانست و نوشت: «تا زمانی که تولید رانت از طریق تغییر کاربری زمین ممکن است، صاحبان اراضی از راه‌های قانونی و غیرقانونی، روابط رسمی و غیررسمی، مذاکرات علنی یا پشت پرده تغییر کاربری اراضی باغستان را رقم می‌زنند.» " تضعیف نهاد اجتماعی باغستان" توسط مدیریت شهری و باز شدن پای دلالان زمین به منطقه، نکته مهمی بود که در گزارش "مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری" بر آن تاکید شده است. ماجرایی که موجب تغییر کاربری های متعدد شده است و حیات باغستان را به خطر خواهد انداخت. خطری که کارشناسان امیدوارند ثبت باغستان سنتی در فهرست نظام‌های میراثی کشاورزی مهم جهانی "جیاس" بتواند آنرا تا قدری کنترل و رفع و رجوع کند.
نظر شما